Kobiety – zarówno te żyjące XIX wieku jak i współcześnie – muszą mierzyć się z szeregiem barier w dostępie do edukacji. Problem ten dotyczy obecnie znacznej liczby dziewczynek w wieku szkolnym pochodzących z krajów Afryki Subsaharyjskiej. Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce stanowi dobrą okazję do przypomnienia, że nie każdy może liczyć na taki sam start.
Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce
Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce obchodzony jest na całym świecie 11 lutego z inicjatywy UNESCO i ONZ i innych właściwych organizacji, które wspierają i doceniają dostęp kobiet i dziewcząt do nauki, technologii, inżynierii, matematyki, ich kształcenia i badań naukowych na wszystkich szczeblach edukacji.
Kobiety w nauce
Choć kobiety były aktywne na polu nauki od zawsze, ich działalność bywa pomijana również dzisiaj. Historycy zainteresowani tematem nakreślili przyczyny, bariery (najsłynniejszą z nich stanowi „Efekt Matyldy” – zjawisko systemowego wymazywania kobiet z historii nauki), które musiały pokonać aby ich prace były zaakceptowane przez środowiska naukowe.
Umożliwienie dostępu do wykształcenia wyższego, a także rządowe wsparcie w XX wieku – w krajach zachodu – spowodowało zwiększenie udziału kobiet we wszystkich dziedzinach nauki. Jednak do dziś kobiety pozostają w wyraźnej mniejszości w dziedzinach ścisłych, zwłaszcza w matematyce, fizyce, informatyce i mechanice.
Z raportu „Women in Science” opublikowanego przez UNESCO wynika, że w Polsce, podobnie jak w wielu krajach europejskich kobiety stanowią prawie 60 % wszystkich osób na studiach pierwszego stopnia. Dominują wśród słuchaczy studiów doktoranckich (wg. danych GUS stanowiły 72,1 % uczestników studiów doktoranckich w roku akademickim 2017/18), a przy tym – co zastanawiające – stanowią mniejszość w gronie pracowników naukowych.
Działalność ADRA i walka o dostęp do równego dostępu w nauce
Fundacja ADRA od lat wspiera projekty skierowane do kobiet. Jednym z flagowych przedsięwzięć naszej organizacji jest globalna kampania „Każde dziecko. W każdym miejscu. W szkole”, która ma na celu sprawienie, by każde dziecko, w każdym miejscu, miało możliwość uczęszczać do szkoły i ukończyć edukację – tak, aby móc realizować swój potencjał.
Równościowy charakter kampanii unaocznia głębokie nierówności wynikające z płci. Poniżej prezentujemy fragment raportu ADRA Global Education opisujący systemowe, kulturowe i społeczne wypychanie dziewczynek poza system edukacji.
Być dziewczyną...
Edukacja jest tak samo ważna dla wszystkich dzieci, szczególnie jednak ważna jest dla dziewcząt. Badania pokazują, że wykształcone dziewczynki później wychodzą za mąż, dokonują mądrzejszych wyborów życiowych i aktywniej uczestniczą w życiu swoich społeczeństw. Tymczasem nadal 129 milionów dziewcząt nie uczęszcza do szkoły.
Dotyczy to w szczególności krajów o niskich dochodach. 60 % dziewcząt kończy w nich edukację na poziomie podstawowym, a tylko 1/3 kończy edukację na poziomie średnim. Dla ADRA oczywiste jest, że zapewnienie im wysokiej jakości edukacji musi pozostać priorytetem.
Kobiety w nauce: przyczyny porzucenia nauki przez dziewczynki w wieku szkolnym
Przedwczesne małżeństwo i ciąża to dwa najczęstsze powody, dla których dziewczęta przerywają naukę. Z badań ADRA Global Education wynika, że każdy dodatkowy rok nauki w szkole średniej obniża ryzyko małżeństwa z dzieckiem przed ukończeniem 18 roku życia średnio o 6%. Dlaczego zwracamy uwagę na te dwa aspekty?
W krajach Afryki Subsaharyjskiej oraz niektórych społecznościach Ameryki Południowej wczesne małżeństwo jest dość powszechnie postrzegane jako zabezpieczenie dla młodych dziewcząt, które żyją w ubóstwie.
Co trzecia dziewczynka w krajach rozwijających się wychodzi za mąż przed 18 rokiem życia (!), a co dziewiąta – przed 15 rokiem życia (!!). Każdego dnia ponad 41 000 dziewcząt poniżej 18 roku wchodzi w związek małżeński. Zjawisko to lokalnie nasila się w czasie trwania konfliktów zbrojnych. Wczesne małżeństwo w takich przypadkach zawierane jest często jako forma ochrony przed groźbą przemocy seksualnej.
Zmuśmy decydentów na całym świecie do wprowadzenia powszechnego wykształcenia średniego
Z naszych badań wynika, że powszechne wykształcenie średnie mogłoby przyczynić się do praktycznej eliminacji wczesnych małżeństw (nawet w 75%), ponieważ wczesne rodzenie dzieci skorelowane jest z instytucją małżeństwa.
Innym częstym powodem porzucania szkoły przez dziewczynki jest menstruacja. Wiele dziewcząt nie pojawia się w szkole podczas cyklu menstruacyjnego lub całkowicie z niej rezygnuje, gdy tylko zaczyna miesiączkować. Dziewczęta w Afryce Subsaharyjskiej opuszczają 20% roku szkolnego, kiedy zaczynają miesiączkować, z powodu braku odpowiedniej edukacji w zakresie higieny menstruacyjnej lub dostępu do toalety.
Różne postawy społeczne
Młode kobiety w nauce są również narażone na negatywne postawy społeczne, które wpływają na ich dostęp do edukacji.
Na przykład ubóstwo zmusza wiele rodzin do wybierania, które z dzieci posłać do szkoły. Gdy dokonuje się tego wyboru, dziewczęta często nie uczęszczają do szkoły ze względu na utrzymujące się przekonanie, że kształcenie dziewczynek ma mniejszą wartość niż kształcenie chłopców. Zamiast tego dziewczynki są wysyłane do pracy, zmuszane do pozostawania w domu i wykonywania obowiązków domowych lub wydawane są za mąż.
Ponadto w krajach o mocniej zakonserwowanych nierównościach, same kobiety częściej zgadzają się, że wykształcenie wyższe jest ważniejsze dla chłopców niż dla dziewcząt oraz, że mężczyźni mają większe prawa do pracy, gdy jest jej mało. Oznacza to, że dziewczęta borykają się z wieloma niekorzystnymi czynnikami i pozostają najdalej w tyle pod względem dostępu do edukacji i możliwości jej ukończenia. Spośród dziewcząt, które nie uczęszczają do szkoły podstawowej, 70% pochodzi z mniejszości etnicznych i innych grup wykluczonych.
W krajach rozwijających się prawdopodobieństwo, że dziewczęta wiejskie będą uczęszczać do szkoły jest dwukrotnie mniejsze niż w przypadku ich rówieśniczek z miast. Dzieje się tak dlatego, że na obszarach wiejskich częściej występują bariery społeczne i kulturowe (takie jak pomoc przy pracy w gospodarstwie i odległość), które powstrzymują dziewczęta przed pójściem do szkoły.
W Pakistanie zwiększenie odległości do szkoły o pół kilometra powoduje zmniejszenie liczby dziewcząt zapisujących się do szkoły o 20%. W Nigerii tylko 4% ubogich młodych kobiet z wiejskiej części północno-zachodniej umie czytać, w porównaniu z 99% bogatych młodych kobiet z miejskiej części południowo-wschodniej.
Więcej na ten temat przeczytasz w naszym raporcie ADRA Global Education.
