Miliony dzieci na świecie – głównie dziewczęta oraz najmłodsi urodzeni w strefach konfliktów lub w krajach dotkniętych ubóstwem – nigdy nie będą miały szansy na zdobycie jakiegokolwiek wykształcenia. Sytuację i tak już dramatyczną pogorszyła dodatkowo pandemia COVID-19. Trwająca od półtora roku ogólnoświatowa epidemia odpowiedzialna jest za największe zakłócenia w edukacji w historii. Tylko w poprzednim roku całkowitych lub częściowych przerw w dostępie do nauki doświadczyło prawie 1,6 miliarda osób uczących się w ponad 190 krajach, na wszystkich kontynentach. Jeżeli nie zajmiemy się tym w trybie pilnym, skutki będą miały charakter pokoleniowy i mogą zaprzepaścić dziesięciolecia postępu. W jaki sposób możemy odwrócić negatywny trend?
Szkoła jako nośnik zmiany
System szkolnictwa jest zdaniem niektórych badaczy mało skutecznym narzędziem wyrównywania nierówności społecznych. Zbigniew Kwieciński [1] uważa, że szkoła jest instrumentem utrwalania różnic w poziomie osiągnięć szkolnych dzieci, różnic będących pochodną warunków domu rodzinnego. W ADRA inaczej podchodzimy do tej kwestii.
Instytucja szkoły może nie jest idealną odpowiedzią na wyzwania dzisiejszego świata, stanowi jednak najlepszą formę wyrównywania szans edukacyjnych w krajach o niskich bądź średnich dochodach. Różnice te nie wynikają jedynie „z tego, co dzieci wynoszą z domu”. Są również pochodną barier społecznych i kulturowych, które w niektórych miejscach na świecie zakorzenione są tak silnie, że uniemożliwiają im uczęszczanie do szkoły.
Bieda oraz czynniki kulturowe - kilka słów o nierównościach
Niepełnosprawność, urodzenie się dziewczynką w silnie patriarchalnym społeczeństwie, przynależność do grupy tubylczej lub mniejszości etnicznej – to tylko niektóre z czynników prowadzących do całkowitego wykluczenia dziecka z możliwości zdobycia wykształcenia. Piętno rodziców i społeczności, często tworzą bariery dla formalnej edukacji w tych grupach.
Dla przykładu: w Afryce Subsaharyjskiej, ponad połowa dziewcząt – 54 procent – nie ukończy nauki w szkole podstawowej. W Czadzie, 90 procent wszystkich dziewcząt w wieku 15-19 lat nie ukończyło szkoły podstawowej. W Burkina Faso nie zrobiło tego 80 procent. W Azji Południowej, ponad 40 procent dziewcząt w wieku 15-19 lat, które pochodzą z ubogich gospodarstw domowych, nigdy nie zakończyło pierwszej klasy, a tylko jedna na cztery zakończyła klasę piątą. Po szkole podstawowej, udział dziewcząt w szkolnictwie spada dalej – tylko 17 procent dziewcząt w Afryce kontynuuje naukę w szkole średniej. W Kambodży tylko 12 procent dziewcząt zapisało się do szkoły średniej. W Laosie, mniej niż jedna dziewczynka na cztery [2].
W pozostałych krajach (w tym również Polsce) wśród zjawisk generujących wykluczenie społeczne najczęściej wskazuje się na biedę. Jak twierdzi Andrzej Czerkawski [3]:
Powoduje (ona) deprywację ludzkich potrzeb, utrudniając bądź uniemożliwiając uczestniczenie w życiu w wymiarze psychicznym i społecznym poprzez:
— ryzyko zaburzenia życia w wymiarze emocjonalnym;
— niemożność pełnienia ról społecznych;
— ubogość więzi i sieci społecznych;
— niemożność korzystania z praw i wywiązywania się z obowiązków obywatelskich;
— kumulowanie się problemów życiowych.
Bieda w szczególny sposób dotyka dzieci i młodzież. Wzrastanie w rodzinie dotkniętej ubóstwem pomimo wsparcia ze strony instytucji pomocowych radykalnie obniża możliwości startu życiowego jednostki i może generować „wyuczoną bezradność”, minimalizując oczekiwania i aspiracje życiowe.
Jak odwrócić negatywne trendy?
W dynamikę zmian wpisuje się doświadczana obecnie przez ludzi na całym świecie pandemia wywołana koronawirusem SARS-CoV-2. Wprowadzenie licznych ograniczeń i czasowa całkowita izolacja społeczna zaowocowały licznymi kryzysami i doświadczeniami traumatogennymi, których konsekwencje odczuwane są przez wszystkich ludzi na całym świecie bez względu na wiek, płeć, kolor skóry, status społeczny czy pochodzenie.
Aby odwrócić negatywne tendencje i skutki pandemii w zakresie dostępu do edukacji, ADRA proponuje skupić się na czterech głównych obszarach, które szeroko wyjaśnia raport ADRA Global Education:
- Finansowanie edukacji;
- Włączenie do edukacji;
- Jakość i utrzymanie edukacji;
- Edukacja w czasie kryzysu.
Opisaliśmy je pokrótce w naszym artykule z okazji Międzynarodowego Dnia Edukacji.
Ponadto ADRA Polska udostępniła niedawno możliwość zapewnienia dostępu do edukacji kenijskim sierotom oraz żyjącym w skrajnym ubóstwie dzieciom z Bangladeszu poprzez adopcję na odległość.
Każdy z nas może stać się rodzicem dla kenijskiego dziecka oraz pomóc wyjść ze skrajnej biedy dziecku z Bangladeszu, adoptując je na odległość i zapewniając mu edukację oraz posiłek. Nasz program to nie tylko doraźna pomoc. To krok ku zatrzymaniu błędnego koła głodu, ubóstwa i beznadziei. To podarowanie najlepszego narzędzia do wyjścia ze skrajnej biedy – edukacji.
Przypisy:
[1] Zbigniew Kwieciński, Cztery i pół: preliminaria – liminaria – varia (2011).
[2] Małgorzata Juchniewicz, Stan edukacji dziewcząt i kobiet na świecie (cz. I).
[3] Andrzej Czerkawski, Wykluczenie edukacyjne niedostosowanych społecznie (2012).